Prokletije

Prokletije (Tropojanske planine) su planinski venac u istočnoj Crnoj Gori, južnom delu Srbije (Kosovo i Metohija) i severnoj Albaniji.[1] Prokletije su visok planinski venac na jugoistočnom rubu Dinarskog planinskog sistema. Najviši vrh Prokletija Jezerski vrh visok 2.694 m je istovremeno i najviši vrh Dinarskih planina. Drugi po redu je Đeravica na Kosovu i Metohiji sa 2.656 m. Đeravica je ujedno i najviši vrh Srbije. Najveći deo planine sa severne strane je prirodni park koji zauzima oko 1.000 km².
Granica srpske oblasti Prokletija počinje na Mokroj Gori i Suvoj planini na severoistoku, nastavljajući u blagom luku duž linije Istok – Peć – Dečani – Junik do reke Ribnik na jugoistoku. Zapadna granica je srpska granica sa Crnom Gorom i Albanijom. Oblast obuhvata oko 40 odvojenih planina koje zajedno grade jedan od najvećih Dinarskih masiva. U poređenju sa drugim delovima Dinarskih planina, geološki supstrat na Prokletijama je složeniji. Prisutni su krečnjaci i dolomiti, dijabaz-rožna formacija, bankoviti i masivni krečnjaci, argilošisti, peščari i konglomerati.

Prokletije su u prošlosti različito nazivane: „Beriseldi“, „Severnoalbanski Alpi“, „Alpi na jugu Evrope“, „Crnogorski Alpi“ i dr. [2] Današnji naziv u množini - Prokletije, jer označava veći broj planinskih venaca, prvi je uveo čuveni geograf Jovan Cvijić. Istražujući ovu planinsku grupu, on je primetio da ovdašnje srpsko stanovništvo naziva Bogićevicu, Greben, Bjelič, Karanfile i Trojan zajedničkim imenom Prokletije, što znači proklete planine. Ovaj naziv Cvijić je u svojim radovima proširio na čitav planinski venac počev od Skadarskog jezera pa sve do Ibra i Metohije. Naziv je danas prihvaćen u opštoj terminologiji i toponimiji. Albansko stanovništvo Prokletije naziva (alb. Bjeshkët e Nemuna) što u prevodu znači „proklete“ ili „zabranjene“ planine. Naziv Prokletije ima dvostruko etimološko značenje. Ono simbolizuje, ne samo prirodne odlike ovog prostora (krševitost, divljinu, neprohodnost), već i nekadašnje društveno-istorijske prilike koje su bile prisutne na ovom prostoru (lična nesigurnost, anarhija, razne opasnosti i dr.).
Đeravica je sa 2.656 metara nadmorske visine najviši vrh Srbije.[3] Ovaj vrh se nalazi u južnoj Srbiji, opština Dečani, pokrajina Kosovo i Metohija, iznad srednjovekovnog manastira Visoki Dečani. U neposrednoj blizini vrha se nalaze mnogobrojna lednička jezera, od kojih je najveće Đeravičko. Nalazi se na oko 2.200 metara nadmorske visine i iz njega ističe reka Ribnik (Erenik), koja protiče kroz Metohiju. Jezero ima oblik zuba, sa najvećom dužinom od 240 i širinom od 120 metara, dok mu je najveća dubina 3.8 metara. Stanište je nekoliko vrsta vodozemaca iz familije salamandrida, koji se hrane letećim insektima.
Na Prokletijama se javlja i specifična hidrografija, vezana uglavnom za krečnjačke terene. Nju čine ne samo kraška vrela, nego i delovi rečnih tokova kroz klisure i kanjone sa vodopadima i džinovskim loncima, ponori i kraški izvori. U kanjonu Grlje istoimena reka pravi pet vodopada na dužini od 500 m, tj. prosečno na svakih 100 m po jedan vodopad. Prvi vodopad na ulazu u kanjon, koji pravi reka Skakavica, visok je 15 m, dok najviši, poslednji vodopad dostiže visinu od oko 25 m. Plavsko jezero je najveći limnološki objekat ledničkog porekla.